مهم‌ترین مسئله پیش روی دولت جهت پیشبرد ساخت پتروپالایشگاه‌های کشور تدوین برنامه‌های تأمین منابع مالی این پروژه‌ها است؛ با توجه به سفر اخیر رئیس‌جمهور به چین و سابقه روابط با این کشور، بخشی از برنامه تأمین مالی این طرح‌های راهبردی می‌تواند سرمایه‌گذاری و اخذ فاینانس چین باشد.

‌به گزارش خبرنگار اقتصادی علیرضا تور، اگرچه خام فروشی نفت امری سهل الوصول است، اما با تشدید تحریم‌های نفتی در سال 97 و کاهش یکباره درآمدهای ارزی کشور، مضرات خام فروشی علاوه بر محرومیت از ارزش افزوده، بیشتر عیان شد. وابستگی بودجه کشور به نفت‌خام، تحریم پذیری آسان و از همه مهم‌تر محروم‌شدن کشور از عواید تولید فرآورده‌های با ارزش نفتی از جمله معایب خام فروشی است. رویکرد توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز بجای خام‌فروشی، موجب ایجاد ارزش افزوده و رونق صنایع مرتبط با آن، اشتغالزایی‌ مستقیم و غیر‌مستقیم شده و به علت کوچک شدن حجم معاملات و تنوع عملا نقش مهمی در بی تاثیر کردن آثار تحریم‌ها دارد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم طرح ساخت پتروپالایشگاه‌ها که مقدمه خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی، فرار از تله انرژی مجازی، جلوگیری از خام‌فروشی و شکل‌گیری پارک‌های شیمیایی است در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته‌ است؛ مهم‌ترین مسئله پیش روی دولت جهت پیشبرد ساخت پتروپالایشگاه‌های کشور، تدوین برنامه‌های تأمین منابع مالی این پروژه‌ها است. با توجه به سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به چین و سابقه روابط با این کشور بخشی از برنامه تأمین مالی این طرح‌های راهبردی می‌تواند سرمایه‌گذاری و اخذ فاینانس چینی باشد. * رویکرد چین در سرمایه‌گذاری‌های خارجی بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌­دهد، چینی­‌ها پس از سال­‌ها تلاش جهت تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای در خارج از کشور در پی بحران مالی جهانی، چندین سال است که در یک روند نزولی قرار گرفته­‌اند. پایگاه داده مالی توسعه خارج از کشور چین (CODF) که توسط مرکز سیاست توسعه جهانی دانشگاه بوستون مدیریت می شود، 28 تعهد وام جدید در سال­‌های 2020 و 2021 به ارزش مجموع 10.5 میلیارد دلار را برای چین ثبت کرده است که کمترین میزان در سال های اخیر بوده است. شکل زیر تعداد و ارزش تعهدات وام چین به بخش‌­های دولتی و خصولتی سایر دولت­‌ها طی سال‌های 2008-2021 را نشان می‌دهد. این مقدار شامل تعهدات وام از صندوق توسعه چین (DFIs)، بانک توسعه چین (CDB) و بانک صادرات و واردات چین (CHEXIM) است که همه آن­ها در ازای تضامین دولتی ارائه شده است.

  پایگاه داده CODF، بین سال های 2008-2021 در مجموع 1099 تعهد تامین مالی توسعه خارجی چین را به ارزش مجموعاً 498 میلیارد دلار ثبت کرده است، این سطح از وام­‌دهی (83 درصد از وام های دولتی بانک جهانی در طی این سال ها) DFIs  چین را در میان فعال ترین صندوق­های توسعه جهان قرار داده است. * تمرکز تامین مالی خارجی چین در کشورهای با استقلال سیاسی اگرچه تامین مالی توسعه خارج از کشور چین در ارزش کل کاهش یافته است، اما داده‌­های آماری نشان می‌­دهد چین طی سال­های گذشته دامنه جغرافیایی سرمایه گذاری خود را نیز به میزان قابل توجهی کاهش داده و سیاست تامین مالی توسعه خارجی خود را به کشورهای خاصی معطوف نموده است. در واقع چینی­‌ها با شعار «کوچک زیباست» تعامل اقتصادی خود طی سال‌های اخیر را در کشورهای با استقلال سیاسی بیشتر شکل داده‌­اند. بر همین اساس این کشور تمرکز خود از تامین مالی توسعه 100 کشور را به تامین مالی در 10 کشور آنگولا، آرژانتین، بنگلادش، برزیل، اکوادور، ایران، قزاقستان، پاکستان، روسیه و ونزوئلا متمرکز نموده است. مجموع تامین مالی توسعه این کشورها طی سال­های 2008 تا 2021 ، مجموعا 296.3 میلیارد دلار یا 59 درصد از کل تعهدات تامین مالی توسعه چین بوده است.  

  آماری که از سوی مرکز سیاست گذاری توسعه جهانی دانشگاه بوستون در ژانویه ۲۰۲۱ در مورد وضعیت فاینانس در سراسر جهان منتشر شده نشان می‌­دهد بخش‌­های بالادستی و میان دستی نفت و گاز و معادن، حمل و نقل و برق سه بخشی بوده‌­اند که چینی­‌ها بیشترین تامین مالی توسعه‌­ای را به آنها اختصاص داده‌­اند؛ به­ طوری که 331 میلیارد دلار یا 66 درصد از کل تعهدات تامین مالی چین طی سال­های گذشته به این بخش­ها تعلق گرفته است. ساخت پالایشگاه­‌ها در دنیا یکی از برنامه­‌های چین برای اختصاص وام یا تامین مالی خارجی به شمار می‌­رود؛ روزنامه گلوبو در گزارشی در دسامبر 2011 از گشایش خط اعتباربانک توسعه چین برای سرمایه گذاری شرکت نفت دولتی ونزوئلا PDVSA در پروژه ساخت یک پالایشگاه نفت سنگین در برزیل خبر داده است. فاینانس 8 میلیارد دلاری پتروپالایشگاه کامپرج در برزیل در ازای دریافت نفت­خام و سرمایه گذاری 900 میلیون دلاری چینی­ها در ساخت یک پالایشگاه در کاستاریکا از جمله مواردی است که علاقه چینی­‌ها به تامین مالی این پروژه­‌ها را نشان می‌­دهد. اخیرا نیز سفیر چین در مکزیک از سرمایه­گذاری 600 میلیون دلاری بانک‌های چینی برای ساخت یک پالایشگاه نفت در بندر دوس بوکاس مکزیک در ایالت تاباسکو در جنوب شرقی مکزیک سخن گفته است. * ضرورت توجه ویژه به فاینانس پروژه‌­های پتروپالایشی و توسعه زنجیره ارزش در مذاکرات ایران-چین نگاهی به آمارهای بانک مرکزی و جزئیات متغیر تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در فاصله سال‌های 1392 تا 1400 نشان می‌دهد که دولت قبل در عمل نسبت به سرمایه‌گذاری در صنایع کلیدی و حیاتی نفت و گاز بی‌توجه بوده است. با روی کار آمدن دولت سیزدهم صنعت نفت و گاز در اولویت سرمایه‌­گذاری قرار گرفته است، رویکردی که موجب شد پروژه‌­های نفت و گاز در راس پروژه‌­های پیشنهادی به طرف­های چینی قرار گیرد. در همین راستا احمد اسدزاده معاون امور بین الملل وزیر نفت در گفتگوی ویژه خبری با بیان علاقه مندی ایران به سرمایه‌گذاری و فاینانس چینی‌­ها ­در پروژه­‌های زنجیره ارزش نفت و گاز اظهار داشت: «خام فروشی هنر نیست و ما باید سعی کنیم سرمایه گذاری داخلی و خارجی را به حوزه توسعه زنجیره ارزش معطوف کنیم و در همین راستا پتروپالایشگاه هایی که در جنوب تعریف کرده ایم که از مهم ترین پروژه های ارائه شده به طرف چینی است‌». در این راستا ضرورت دارد مجموعه دستگاه دیپلماسی کشور و در رأس آن وزارت نفت با بهره‌گیری از تجربیات ناموفق گذشته حضور چین در فاینانس طرح‌های پالایشی کشور، با ارائه بسته‌های دقیق تأمین کننده منافع کشور از این ظرفیت استفاده کنند. پایان پیام/