ساختار سلول‌های بنیادی در سرطان به نحوی است که می‌توان با استفاده از نشانگرهایی، آن‌ها را تشخیص داد و از بین برد. روش درمانی پیشرفته‌ای که حالا توسط محققان ایرانی دنبال می‌شود.

به گزارش گروه علم و پیشرفت علیرضا تور، بیماری سرطان یکی از بیماری‌های مهمی است که پرونده آن برای بسیاری از پزشکان باز است و به دنبال روش‌های درمان آن هستند. ساختار سلول‌های بنیادی در سرطان به نحوی است که می‌توان با استفاده از نشانگرهایی، آن‌ها را تشخیص داد و از بین برد. این رویکرد، یکی از روش‌های جدید درمانی و موضوع تحقیق محققان ایرانی است.

درد و درمان در یک بدن!

سرطان در تعریف ساده خود، نوعی بیماری است که طی آن برخی از سلول‌های بدن به طور افراطی و بدون توقف شروع به تقسیم‌شدن کنند و به بافت‌های اطراف و حتی سایر نقاط بدن گسترش یابند. قابلیت خودنوسازی و تقسیم سلول، مشخصه خاصی از سلول‌های بدن است که به نام سلول بنیادی شناخته می‌شود.

به عبارت دیگر زایش و گسترش سرطان به کمک سلول‌های بنیادی سرطانی اتفاق می‌افتد و این سلول‌ها در سطح خود دارای برخی پروتئین‌های مشخص و گیرنده‌ها و آنتی‌ژن‌های خاص هستند. وجود این پروتئین‌های سطحی می‌تواند یکی از بهترین روش‌های تشخیص سرطان و اقدام برای جداسازی این سلول‌ها در تومورهای مختلف باشد. در واقع هرچه زودتر بتوان این سلول‌ها را شناسایی کرد، می‌توان از رشد سرطان در بدن جلوگیری کرد و به همین دلیل تشخیص زودهنگام سرطان، اهمیت بالایی در علم پزشکی و سلامت دارد.

در روش‌های جدید تشخیص سرطان، برای اینکه بتوان سلول‌های سرطانی را در بدن شناسایی کرد، از نشانگرهای سرطان یا تومور مارکرها (Tumor Marker) استفاده می‌شود. این نشانگرها، ماده زیستی است که توسط همان سلول‌های سرطانی و یا سایر سلول‌های بدن که به سرطان واکنش داده‌اند، تولید می‌شود. در واقع این نشانگرها مولکول‌ها، پروتئین‌ها و مواد دیگری هستند که حاصل از واکنش خود بدن به سرطان بوده و نشان می‌دهند که بدن دچار بیماری سرطان شده است.

تومور مارکرها، اطلاعات مختلفی از سرطان مانند میزان تهاجمی بودن آن، امکان درمان با درمان‌های هدفمند و یا سایر روش‌ها را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. نکته حائز اهمیت در این زمینه این است که اگر بتوان این نشانگرها را در آزمایشگاه تولید و به بدن فرد مبتلا به سرطان منتقل داد، می‌توان رد پای سرطان در بدن را پیدا و آن را درمان کرد.

توسعه‌ی مارکرهای سرطان به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند سرطان سینه، پروستات، ریه و سرطان‌های گوارشی بسیار مفید بوده و بر اساس نتایج تحقیقات، افزایش دقت و صحت تشخیص این بیماری‌ها را تسهیل می‌کند. علاوه بر این، ساخت مارکرهایی با قابلیت تشخیص سرطان در مراحل زودرس آن، امکان مداخله‌های بهتر و مؤثرتر برای درمان و بهبود نتایج را فراهم می‌کند.

درمان ریشه‌ای سرطان به کمک نشانگرهای زیستی

حجت‌الله ربانی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی و از مدیران عامل یک شرکت دانش‌بنیان که در زمینه تولید این نشانگرها فعالیت می‌کند، در گفت‌وگو با خبرنگار علم و فناوری علیرضا تور گفت: ما و همکاران حدود 20 سال است که در حوزه تشخیص و درمان سرطان کار می‌کنیم و یکی از جدیدترین فعالیت‌های ما نیز روی پیدا کردن مارکرهای سرطانی بوده است.

او در خصوص مشکل درمان سرطان به کمک روش‌های درمانی موجود اظهار داشت: مشکل اصلی در بسیاری از سرطان‌ها این است که بعد از مدتی از انجام رادیوتراپی و شیمی‌درمانی توسط بیمار، سرطان بر می‌گردد و در این روش‌ها سرطان به صورت ریشه‌ای درمان نمی‌شود. این برگشت به دلیل سلول‌های بنیادی ریشه‌ای یا زایای سرطان است. باید این سلول‌های زایا شناسایی و از بین بروند.

ربانی تأکید داشت: تفاوت استفاده از این نشانگرهای پروتئینی با روش‌های شیمی‌درمانی و رادیوتراپی این است که مارکرها، سلول‌ها بنیادی سرطان را پیدا می‌کنند و آن را از بین می‌برند. دقیقا مانند این است که ریشه یک درخت را بزنید و آن درخت دیگر رشد نمی‌کند. در این روش، سرطان به صورت ریشه‌ای و در سطح ژن و سلول DNA درمان می‌شود. این مارکرهای پروتئینی می‌تواند به سلول‌های سرطانی بچسبد و آن‌ها را از بین ببرد.

انسانی‌سازی نشانگرها دشوار است

این عضو هیئت علمی، در خصوص فرآیند ساخت و آزمون این نشانگرها گفت: فرآیند به این صورت است که ما در واقع مارکرها را در بدن موجود زنده مانند موش‌ها شناسایی و ضد آن را تولید می‌کنیم. بعد از انجام تست‌های مختلف و کسب اطمینان از کارکرد درست آن، آن را انسانی‌سازی می‌کنیم.

وی مرحله انسانی‌سازی را مرحله‌ای دشوار دانست و در ادامه اضافه کرد: مرحله انسانی‌سازی، مرحله بسیار مهمی است و وقتی پروتئین را از این مرحله عبور دادیم، می‌توانیم به انسان نیز تزریق کنیم. این مرحله نیازمند فناوری‌های مختلفی است که تعدادی از آن در کشور نیز وجود دارد.

رقابت با شرکت‌‌های پیشرو در درمان سرطان

ربانی این کار را پر چالش اما مفید خواند و اظهار کرد: در دنیا و در مرزهای دانش حوزه تشخیص و درمان سرطان هم رویکرد همین است. این روش کار سنگین و پر هزینه‌ای است و نیاز به سرمایه‌گذاری بالایی دارد.

او در ادامه تصریح کرد: ما در تحقیقات خود، بیشتر روی سرطان سینه کار می‌کنیم، ولی این روش درمان کلیه سرطان‌ها را شامل می‌شود. جدیدترین کار ما در این زمینه این بوده است که مارکری که دو شرکت بوهرینگر و مِرک کشور آلمان حدود 4 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند را قصد داریم بسازیم.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی در خصوص تأمین سرمایه ساخت این نشانگرها تشریح کرد: این پروژه یک پروژه ملی است، اما هزینه آن در حال حاضر توسط بخش خصوصی و دانش‌بنیان تأمین شده و به مراحل خوبی نیز رسیده است. به امید خدا اگر موفق بشویم که دارو را به مرحله کارآزمایی بالینی برسانیم، می‌توانیم بگوییم که در این زمینه رتبه اول را در دستیابی به آن داشته‌ایم.

پایان پیام/